Mistisizm ve Mysterialar
Mistisizm yani gizemcilik gereği insanın Tanrı’ya kavuşması durumudur. Eskiçağ’da karşımıza çıkan giz dolu kapılar vardır. Bu gizem dinleri modern dinlerden Hristiyanlığın hazırlayıcısı olarak karşımıza çıkar. Gizem dinleri deyince aklımıza gelen iki klişe soru vardır:1-Sadece antik çağa mı aitlerdir?
2-Sadece doğu kökenli dinler midir?
Gizli tapımlar ya da gizli tapım dinleri çoğu aleni nitelikli dinsel görenekleri ile karşıtlık içinde bulunan dinsel tapınma biçimleriydi ve bu dinlere yalnızca özel bir biçimde gizdeş kimseler katılabilirdi. Dolayısıyla gizemlerin birer erginlenme törenine, kabul ve katılımın da kişisel tapıya bağlı olduğunu görürüz.Gizli tapımların ortak yanı gizdeşliğe kabul edilen kimselere ölümden sonra ki hayatta mutlu bir yaşam süreceği garantisi verilir.Ölümden sonra ki yaşamın güzel olması fikri sosyolojik olarak her insanı mutlu eder. Çünkü kişi bilmediğinden korkar. Gizli tapımların bir diğer ana fikri ‘gizdeşlik fırsatı bu dünyada bir kez elden kaçırılırsa ;öldükten sonra bunu bir daha yakalama olasılığı yoktur.’
Gizdeşlerin Pratikleri
İlk çağ dinlerinin genel özelliklerine baktığımız zaman dine kabuller kabile düzeyinde değildir. Gizeme kabul edilmek için belli şartlar yerine getirilmelidir ve bu kabul şartları büyük oranda yaş ve cinsiyetten bağımsızdır. Eğer bir kişi erginlenmeden geçer yani o dine kabul edilirse bunu dışarıdan bakan biri anlayamaz. Çünkü gizem dinine kabul statüyü değiştirmez. Dine kabul edilen müritler ortak etkinliklerde yer alırlar ve bu etkinlikler genelde kurban töreni ve ardından yapılan törensel ziyafetlerdir. Gizem dinine girmiş olmak bazı yükümlülükleri de beraberinde getirir. Davalarda müritler yardımlaşır ,cenazelere katılırlar. Ayrıca şu unutulmamalıdır ; müridin yaptığı cömert mali katkı (tapınak,sunak vs.) onlara onur kazandırır.Mistisizm’in Modern Dinler İle Farkı
Gizem dinleri ile tek tanrılı dinler arasında bir kıyaslama yapıldığında iman ve ibadet konularının büyük farklarını görüyoruz. Örneğin; tek tanrıcılıkta inanılan ve itiraf edilen iman konuları varken , gizem dinlerinde ardışık olarak gerçekleşen törenler dizisi vardır.Yahudilik, Hristiyanlık, ve İslam düşman çevrenin ortasında azınlık olarak kalsa bile varlığını sürdürmeye devam etmiş ve şaşırtıcı bir varolma yetisi göstermiştir.Fakat gizem dinleri böyle değildir. İ.S 391-392 yılında çıkarılan bir kararname ile ilk çağ gizem dinleri aniden ortadan kalkar.Gizemlerin yer altına çekilmesi mümkün olamaz bu dönemde. Çünkü sürekli bir örgütlülükten yoksunlardı ve kendi kendine yeten mezhepler değillerdi. Bu da daha kısa ömürlü olmalarına neden oldu.Gizem dinlerinin genel özelliklerini incelediğimiz bu yazımız burada bitti. İlgi çekici bir o kadar da şaşırtıcı bu gizem dinlerinin pratiklerini anlatacağımız bir başka yazıda görüşmek üzere.
Kaynakça:
Dinler Tarihi SözlüğüDinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi
