Doğrulama Teknikleri

“Troll” Nedir? “Troll” Kime Denir? Trollük kavramına sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle birlikte aşina olduk. Birçok sosyal medya kullanıcısının trollerin ortalığı kasıtlı şekilde karıştırmayı amaçlayan asılsız paylaşımlarını hâlâ ayırt edemediğine ve troll kavramının karşılığını kavrayamadığına şahit oluyoruz.İngilizce olta, olta yemi, oltayla balık tutmak anlamına gelen “troll” ifadesi, geniş bir kitleyi manipüle etmek için yalan bilgi, asılsız fikir veya yazı yayan kişiler için kullanılmaktadır (Gül Dilek Türk ve Bahar Tugen (2015). “Türk Toplumunda Sosyal Medyaya Eleştirel Bakış Eksikliği: Türk Troller ve Trolleme“).Digital Forensic Research Lab. yönetici yardımcısı Donara Barojan’ın “#TrollTracker: Bots, Botnets, and Trolls”...

Tersine Görsel Arama Karşılaşılan fotoğrafların arka planını incelemek ya da şüpheli görselleri araştırmak için arama motorlarında tersine görsel arama yapmak faydalı bir yöntem.Yandex’in tanımıyla (tersine) görsel arama, “bilgisayar algoritmalarına dayalıdır. Arama sonucunda asıl görselin tam kopyalarının yanı sıra asıl görselinden önemsiz derecede farklı olan resimler de bulunabilir.”Peki tersine görsel arama nasıl gerçekleştirilebilir?Gayet kolay…Arama motorlarının görsel arama bölümüne ilgili fotoğrafı yükleyip sonuçları analiz ederek.Tersine görsel aramada başvurulabilecek arama motorlarından ön plana çıkan bazıları şu şekilde:Google – http://images.google.com/ Yandex – https://yandex.com/images/ Bing –...

Araştırma ve İncelemelerde Başvurulabilecek Bazı Sanal Kütüphane, Kaynak ve Arşivler SözlüklerTürk Dil Kurumu Dil Derneği Nişanyan Sözlük TDK Tarama Sözlüğü Divan-ı Lugâti’t-Türk Kamûs-ı Türkî Kubbealtı LugatiÜlkemizden Kamu Kurumları ve ÜniversitelerTürkiye Büyük Millet Meclisi (Genel Kurul Tutanakları ilgili sayfadan taranabilir, herhangi bir konuda Meclis tutanakları hakkında hızlı tarama için site:tbmm.gov.tr “aranılan husus” operatörüyle Google’da arama yapılabilir) TBMM Kütüphanesi TBMM 1. Dönem Gizli Celse Kayıtları Resmî Gazete Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü İnternet Sitesi Mevzuat Bilgi Sistemi Milli Saraylar Kütüphanesi Milli Kütüphane Türk Tarih Kurumu (1928 öncesi erişime açık) Atatürk Ansiklopedisi Türkiye Yazma...

Silinmesinden ya da Kaybolmasından Endişe Ettiğiniz İnternet Sitesi ve Sosyal Medya Paylaşımı Bağlantılarını Kaydederek Arşivleyebileceğiniz İnternet Siteleri Sanal alemde karşınıza çıkan bir yazı, haber ya da paylaşım kısa bir süre içerisinde değiştirilebilir ya da silinebilir. Bir internet bağlantısına silinmesi halinde Google tarafından taranmışsa önbellek (cache) üzerinden kısa bir süreliğine erişmek mümkün. Böylelikle Google önbellek bulgusu üzerinden ekran görüntüsü alınabilir. Ancak, ekran görüntüsü görsellerinin ikna edicilikleri, manipülasyona açık ve üzerinde oynanmaya müsait oldukları için yeterli değil. Bu durumda, bağlantıları çevrim içi kaydeden ve arşivleyen servisler yardımımıza koşuyor.İnternette karşılaştığınız ve...

Lisansüstü Tez Arşivinde Arama Yapmak Doğrulama / Yanlışlama Sürecinde İstifade Edilen Bir Yöntem 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu Ek Madde 40 hükümleri çerçevesinde bilime katkı sağlamak, bilimsel araştırma ve faaliyetleri desteklemek amacıyla lisansüstü tezlerinin elektronik ortamda erişime açıldığı Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı, doğrulama / yanlışlama incelemesi için önemli ve faydalı bir açık kaynak.YÖK Tez Merkezi üzerinde tez taraması yapılabilmekte ve yayımlanmasına izin verilen tezlerin tam metnine erişim sağlanabilmektedir (Tez yazarları tarafından “çoğaltması ve yayımı için izin” verilmemiş olan tezlerin basılı kopyalarına ise üniversite kütüphaneleri aracılığıyla (TÜBESS -Türkiye Belge...

Günümüzde taşımacılık için adeta vazgeçilmez gereç hâlini alan (kökeni, İngilizce “muhafaza etme” anlamını haiz “container” kelimesine dayanan) konteynerler, milletlerarası kabul edilmiş standart ölçülerde imal edilmiş kasalardır.Kara, deniz ve demir yolu aracılığıyla verimli ve güvenilir taşımayı sağlayan taşınan yüke göre değişen türlerde yeniden kullanılabilir özelliği haiz bu metal kutuların kimlik ve işaretlenmesini sağlayan bir sistem mevcut.Ticari taşımacılıkta konteynerlar için geliştirilen standardizasyon gereği konteyner dış yapısında numarası, boyut ve tip kodu, ülke kodu gibi bilgilerden oluşan tanımlamalar bulunması gerekmektedir.Konteynerların numaralandırma, kodlama ve markalama sistemi standartları Uluslararası...

İnternet Sitelerini Araştırmak İçin Başvurulabilecek Alternatifler Bir internet sitesi hakkında fikir edinmek için “hakkında” ya da “iletişim” gibi sayfalarına göz atmanın yanı sıra alan adını arama motorlarında taramak, sosyal medya hesaplarına göz atmakla işe başlanabilir. Ancak bunların ötesinde internet siteleri hakkında daha kapsamlı bilgi sunabilecek kaynaklar mevcut.İnternet sitesinin alan adını WhoIs gibi servisler üzerinde arayarak, kayıt edildiği tarih, adına kayıtlı kişi gibi bilgileri -kapalı tutulmadığı takdirde- edinebilirsiniz.Alan adı kaydına ilişkin bilgiler her internet sitesi için kapalı olmayabilir. Bu tarama yoluyla kayıt tarihi, alan adını kaydeden kişi ya da şirketin ismi, e-posta adresi, telefon ve faks...

Sahte ve Bot Sosyal Medya Profili Tespit Rehberi Sosyal medya kullanıcılarının sayısı gün geçtikçe artıyor. Ancak bu artışın kayda değer bir kısmı gerçek kullanıcılardan kaynaklanmıyor. Sosyal medya platformlarında karşılaştığımız profillerin önemli bir bölümü gerçek kullanıcıların paylaşım yapmak amacıyla açtığı hesaplar değil. Bu noktada, sahte ve bot profillerin tespiti ve bu profillerle etkileşime girilmemesi önem arz ediyor.Bot ve Bot Ağları (Botnet) Nedir? Digital Forensic Research Lab. yönetici yardımcısı Donara Barojan’ın “#TrollTracker: Bots, Botnets, and Trolls” başlıklı makalesinin NewsLabTurkey’ tarafından “Bot, botnet ve trolleri anlamak” başlığıyla Türkçemize çevirisinde “bot” kavramı şöyle tanımlanmıştı:Yazıda bot...

Doğrulama / yanlışlama analizleri esnasında bazı durumlarda video ya da fotoğrafın kaydedildiği tarih ya da yeri teyit etmek için gölge ya da hava durumunu da göz önünde bulundurmak gerekebiliyor.İlgili video ya da fotoğrafta yer alan gölgenin yönelimi üzerinden konum belirlemek ya da Güneş’in yeryüzüne düştüğü açıyı gölgeler üzerinden tespit ederek kayıt anını tespit etmek mümkün.Gölge yönünü kullanarak video ya da fotoğrafın kaydedildiği günün saatini tahmin etmek için SunCalc.net ya da SunCalc.org adlı internet sitelerine başvurulabilir. İlgili anda Güneş ışığının belirlenen konuma düştüğü açı üzerinden gölgelerin tutarlı olup olmadığı analiz edilebilir (Örnek bir inceleme için Bellingcat’in Dağlık Karabağ’dan bir incelemesine...

Uçuş Takip ve Hava Trafiği İzlemek İçin İnternet Siteleri Uçuş takibi ve hava trafiğine göz atmak için başvurulabilecek farklı seçenekler mevcut. Bu seçeneklere değinmeden önce bazı kavramları açıklamakta fayda var.Kuyruk Tescil Numarası Kuyruk tescil numaralarındaki tireden önceki kısaltma ilgili uçağın ait olduğu ülkeyi gösterir. Örneğin, Türkiye’nin milliyet işareti TC’dir.Farklı ülkelere ait havayolu şirketlerinin kullandığı kuyruk numaralarındaki ülkelere ait ifadeler için Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü internet sitesindeki “Uçak Milliyeti İşaretleri ve Ortak İşaretler” (“Aircraft Nationality Marks and Common Marks“) başlıklı tabloya göz atılabilir. Hava araçlarında kullanılacak milliyet ve tescil işaretlerinin tespiti...

Doğrulama İncelemelerinde Kullanılabilecek Harita ve Uydu Görüntüsü Alternatifleri Doğrulama / yanlışlama analizleri esnasında kimi zaman harita üzerinde tarama yapmak, konum belirlemek ve uydu görüntüsü incelemek gerekebiliyor. Bu nedenle, çevrim içi haritaların kullanımına hakimiyet önem arz ediyor. Bunun yanı sıra harita üzerinden inceleme yapmak hayatınızı birçok farklı şekilde kolaylaştırabilecek özellikler sunuyor.Harita üzerinde inceleme denince akla gelen ilk seçenek genellikle Google Maps (Google Haritalar) oluyor.Uygulama ya da tarayıcı üzerinde kullanılabilen Google Haritalar vasıtasıyla araştırdığınız konumu harita üzerinde bulmak, bir konum ya da koordinatı tespit etmek, sokak görünümü (street view) özelliği sayesinde...

Başlangıçta belirtmek gerekir ki, video ya da görsel doğrulamak için her daim geçerli bir altın kural ya da yöntem mevcut değil. Karşılaşılan duruma bağlı farklı yöntemler denenebiliyor.Sosyal medyada ya da internet sitelerinde paylaşılan videolar, bağlamından kopartılmış, farklı lanse edilmiş, üzerinde oynanmış, farklı arka plan müziği eklenmiş olabilir. Bu nedenle, karşılaşılan her hareketli görüntü ve beraberinde sunulan açıklamayı “hakikat” olarak addetmemek önem arz ediyor. İlk adım her daim şüphe kaslarını faal tutmaktan geçiyor.Videoyu dikkatli şekilde izleme ve dinlemenin yanı sıra anahtar kelime aramaları ile videonun arama motorlarında izi taranabilir. Masaüstü bilgisayar ya da mobil cihaz kullanırken videodan bir an ya...

Bilgi Edinme Başvurusu Bilgi edinme başvurusu, açık kaynaklarda yer almayan bir bilgi ya da belge hakkında kamu kurum ve kuruluşlarından malumat edinmek için izlenilen bir yol. İddia incelemesi gerçekleştirirken ilgili kurum/kuruluşa bir iddia hakkında görüş ya da paylaşılan evrakın ve içeriğinin doğruluğu konusunda bazen bilgi edinme yoluyla talepte bulunmak gerekebiliyor.Bilgi Edinme Hakkından Kimler Faydalanabilir? Bilgi edinme hakkı “toplumu oluşturan bireylerin kamu kurum ve kuruluşlarından görevlerinden dolayı ve görevleriyle ilgili sahip oldukları bilgilere erişim hakkı“nı ifade eder.İdare hukuku çerçevesinde bilgi edinme hakkı şöyle tanımlanabilir ve değerlendirilebilir:Ülkemizde “bilgi edinme hakkı”, 9 Ekim 2003 tarihli...

Cep Telefonuyla Görsel Arama Nasıl Yapılabilir? Dünkü yazımızda masaüstü bilgisayarda iken tersine görsel aramanın nasıl yapılabileceğine odaklanmıştık. Bugünkü konumuz, mobil bir cihazda görsel arama nasıl gerçekleştirilebileceği odaklı…Masaüstü ya da dizüstü bilgisayarda doğrulama incelemesi gerçekleştirmek daha kolay. wmloji.com'da yayımlanan incelemelerde genellikle bu cihazlar üzerinde gerçekleştiriliyor. Ancak, sosyal medya kullanıcılarının kullanım sıklığı düşünüldüğünde masaüstü bilgisayarlar yerine mobil cihazlarda görsel incelemeye de değinmek gerekiyor.Mobil cihazlar üzerinde görsel inceleme yaparken bu amaç için geliştirilmiş özel bir uygulama ya da tarayıcılar vasıtasıyla ilgili internet siteleri kullanılabilir.Cep...

Gelişmiş ve Daha Odaklı Google Araması İçin Kullanılabilecek Arama Operatörleri En çok kullanılan arama motoru olan Google’ı daha etkili kullanmak mümkün. Google’ın barındırdığı devasa içerik arasında hedefimiz olan bilgiye daha ulaşmak adına daha spesifik arama yapmak büyük fayda sağlayacaktır. Sonuçları filtrelemek ve aradığımıza daha hızlı şekilde ulaşmak için spesifik ve odaklı tarama yapmaya imkân sağlayan tekniklere arama metninde yer verilmesi gerekiyor.Google aramasında yer verilen özel anahtar kelime ve işaretleri tanımlayan bu operatörler, özel anlama sahip sorgu yoluyla farklı biçimde arama sonucu sağlamaktadır. Bahse konu operatörler, Google’ın yanı sıra Yandex, Bing, Duckduckgo gibi diğer arama motorlarında da...

Twitter’da Daha Etkin Arama Nasıl Yapılabilir? Diğer sosyal medya mecralarına nazaran Twitter’ın arama fonksiyonu, arama motorlarının operatörlerine benzer şekilde, gayet etkin arama imkânı sunuyor. Bu yazımızda, yanlış iddiaların zuhur ettiği temel sosyal medya platformu olan Twitter’da daha profesyonel arama yapmak için kullanılabilecek yöntemleri aktaracağız.Gelişmiş AramaTwitter’ın “Gelişmiş Arama” bölümü vasıtasıyla ilgili başlık seçimiyle daha odaklı arama yapmak mümkün. Gelişmiş Arama bölümüyle, kelime, ifade, etiket aramasını hesap, dil, tarih bazında etkileşim kıstaslarıyla gerçekleştirebilirsiniz.Gelişmiş Aramayı Kullanma Twitter’ın gelişmiş aramanın nasıl kullanılabileceğine ilişkin açıklaması şu şekilde:Arama...

Teyitçiliği Geliştirmek İçin Göz Atılabilecek Çevrim İçi Eğitimler ve Kaynaklar Doğrulama / yanlışlama konusunda pratik beceri edinmek için istifade edilebilecek (Türkçe ve İngilizce) kaynakları ve eğitim programlarını paylaşalım…Wmloji.com’un Doğrulama Teknikleri başlıklı bölümünde fırsat buldukça teyit yöntemlerine değinmeye çalışıyoruz. Teyit.org da #TeyitYolu‘nda yayımlanan incelemelerin nasıl gerçekleştirildiğini aktarıyor. Reuters Haber Ajansı tarafından hazırlanan “Manipüle Edilmiş Medya” başlıklı kurs (başlangıç için genel çerçeve hakkında fikir edinmek adına yerinde bir Türkçe kaynak) Verification Handbook (A definitive guide to verifying digital content for emergency coverage) / Doğrulama El Kitabı (güzel bir başlangıç...

Tek Resimden Büyük Resmi Görmek Hatalı Yoruma Yol Açabilir“Bir resim bin sözcüğe bedeldir” denir. Doğru. Ancak, bir resim her daim bizi doğru yoruma götürmeyebilir…Görsel manipülasyon denince akla hemen dijital olarak görüntülerin üzerinde oynanılması geliyor. Ancak, dijital ortamda gerçekleştirilen manipülasyona ilaveten görsellerin farklı bir durumu yansıtacak, içinde bulunduğu koşuldan koparılarak farklı bir anlatıyı aktaracak şekilde de suiniyetle kullanılabildiği göz önünde bulundurulmalı.Ele alınan görsel ya da hikâyenin, seçme, kesme, bölme ya da çıkarma yoluyla tamamı yerine bir anı yanlış yönlendirici şekilde lanse ettirilmiş olabilir.Örneğin, batı karşıtı mesajla paylaşılan National Geographic kameramanının bir...

Bir Vecize Ya da Şiirin Sahibinin İddia Edilen Kişi Olup Olmadığı Nasıl Tespit Edilebilir? Günümüze değin wmloji.com‘da kamuoyunca bilinen şahıslara yanlışlıkla atfedilen vecize ve şiirlere ilişkin birçok inceleme yayımladık. Bu incelemelerde izlemeye gayret gösterdiğimiz çeşitli yöntemler mevcut. Bir sözün ya da şiirin iddia edilen kişiye ait olup olmadığını anlamak için atılabilecek adımları işbu yazıda derleyelim ve yayımlanan incelemelerle örnekleyelim istedik.Dijital ya da Fizikî Tarama İle Yola Koyulmalı Şüphesiz, yapacağımız inceleme için arama motorları en büyük dostumuz. Google başta olmak üzere Yandex, Bing, Duckduckgo gibi farklı arama motorlarında taramanın yanı sıra Twitter başta olmak üzere çeşitli sosyal medya...

NASA’da Çalıştığını İddia Eden Kişiler ve Bu İddialarını Teyit Etme YöntemiSosyal medyada açtıkları sahte hesaplarda takipçi toplamak adına NASA’da çalıştığını iddia eden profillere sık sık rastlamaya başladık.Güncel bir örneği ifşa edip, ardından bir kişinin NASA çalışanı olduğu iddiasının teyidine yönelik bir yöntemi aktaralım…Şubat 2020’de açılan ve 56 bin takipçiye sahip profilin sadece 2 tweet atmış olması ve bu tweetlerinde uzay ve NASA ile ilgili olması, paylaşımın içeriği ve üslubu kadar dikkat çekiciydi.Hızlı bir görsel arama, Prof. Dr. Emel Doğan adıyla açılan ve NASA’da çalışmaya başladığını öne süren profilin sahteliğini teyit etmemizi sağladı.NASA’da çalıştığını öne süren profil daha önce radarımıza...